Kampinoski Park Narodowy został powołany do życia 16 stycznia 1959 r., jednocześnie z Karkonoskim Parkiem Narodowym. W 1999 r. uznany został przez Parlament Europejski za ostoję ptaków rangi europejskiej, a od 2000 r. jest rezerwatem biosfery UNESCO. Od 2004 r. ma rangę obszaru Natura 2000 (PLC 140001) zarówno ze względu na bogactwo gatunków ptaków, jak i na różnorodność zbiorowisk roślinnych. Symbolem Parku jest łoś.
Kampinoski Park Narodowy (pow. ponad 38 tys. ha) położony jest w centralnej części Mazowsza, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej i obejmuje leżące w pradolinie Wisły pozostałości dawnej Puszczy Mazowieckiej. Około 73% jego powierzchni zajmują lasy. Charakterystycznym elementem kampinoskiego krajobrazu są, uważane za jedne z najlepiej zachowanych kompleksów wydm śródlądowych w Europie, pasy wydm oraz sąsiadujące z nimi pasy bagien. Na wydmach rosną głównie bory sosnowe, a gdzieniegdzie dąbrowy, zaś na bagniskach olsy i łęgi. Najcenniejszymi roślinami Parku są m.in. brzoza czarna, chamedafne północna (relikt epoki polodowcowej) i kruszczyk rdzawoczerwony. Na jego terenie stwierdzono występowanie prawie czterech tysięcy gatunków bezkręgowców, blisko 30 gatunków ryb, 13 gatunków płazów, sześć rodzimych gatunków gadów, ponad 200 gatunków ptaków (w tym blisko 150 lęgowych) i ponad 50 gatunków ssaków. Licznie występują tutaj łosie, sarny, lisy, jelenie oraz bobry. Zamieszkują na tym terenie także bociany czarne, wilki oraz nieliczne rysie. Spotkać można też bielika i orlika krzykliwego. Na teren Puszczy dokonano zakończonej sukcesem reintrodukcji trzech gatunków zwierząt: łosia (lata 50.), bobra (lata 80.) i rysia (lata 90. XX wieku).
Ochroną ścisłą objęte są 22 obszary o łącznej powierzchni 4636 ha (12% powierzchni Parku). Najstarszy, i jednocześnie najmniejszy z nich, to założony jeszcze jako rezerwat archeologiczny w 1924 r. OOŚ Zamczysko, z charakterystycznym grodziskiem o podwójnym obwałowaniu. Z kolei największy to liczący ponad 1,2 tys. ha i założony w 1937 r. OOŚ Sieraków im. prof. Romana Kobendzy. Z przyrodą i dziejami Parku można zapoznać się w Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy oraz Centrum Edukacji w Izabelinie (siedziba dyrekcji Parku). W Granicy znajduje się ponadto skansen budownictwa puszczańskiego prezentujący typową zabudowę dawnych kampinoskich wsi.
Poza walorami przyrodniczymi na terenie Parku można natrafić na liczne miejsca związane z historią naszego kraju i narodu. Odnajdziemy tu zatem mogiły powstańców 1863 roku (Kampinos, Zaborów Leśny, Izabelin), cmentarze i mogiły z września 1939 r. (m.in. Granica, Laski, Leszno, Zaborów) czy miejsca martyrologii z czasów II wojny światowej (Palmiry, Śladów). W Żelazowej Woli i Brochowie znajdują się obiekty związane z Fryderykiem Chopinem – dom jego urodzenia (obecnie muzeum) oraz świątynia, w której był ochrzczony. Nad Wisłą można odnaleźć jeszcze ślady dawnego osadnictwa olenderskiego (cmentarze, formy terenu).
Na podstawie: Krajoznawca Mazowiecki nr 3/2024
