logo

064

Warszawa - Trakt Królewski
Nowy Świat i jego mieszkańcy

Opracowanie trasyDariusz MazurekDługość trasy1,2 kmDo odwiedzenia20 PKFinansowanieTrasa sfinansowana przez jej autora

Ulica Nowy Świat to dawny trakt stanowiący przedłużenie Czerskiego, później Krakowskiego Przedmieścia, prowadzący od Starej Warszawy do Ujazdowa. Przecinał on poprzecznie położone, częściowo podmokłe grunty Kałęczyna, zwane też folwarkami. Przemiana drogi w ulicę i jej zabudowa wiązała się z zakładaniem jurydyk, dla których Nowy Świat stanowił główną arterię komunikacyjną. Najstarszą z nich, należącą do szpitala św. Ducha, zwaną Szpitalną, później Nowoświecką, założono w 1539 r., ale osadnictwo na jej gruntach rozpoczęło się w 100 lat później, ok. roku 1640. Wtedy też pojawiła się nazwa Nowy Świat związana z nowym osadnictwem. Przy Nowym Świecie mieszkała pierwotnie ludność rolnicza oraz ogrodnicy i rzemieślnicy w niewielkich, drewnianych domach. Najokazalszą budowlą było mauzoleum carów Szujskich, wystawione w 1620 r. w rozwidleniu dwóch traktów (Nowy Świat i ob. ul. Kopernika), zwane kaplicą Moskiewską. Była to pierwsza w Warszawie wolno stojąca budowla o założeniu centralnym, uwieńczona kopułą. Do poł. XVIII w. powstały jeszcze 4 jurydyki: Tamka-Kałęczyn (własność szpitala Sióstr Miłosierdzia), Aleksandria (założona przez księcia Aleksandra Zasławskiego w okolicach ob. ul. Kopernika), Bożydar-Kałęczyn, rozszerzona następnie przez książąt Sułkowskich oraz Ordynackie (własność Zamoyskich) z ratuszem pod obecnym nr 46. W połowie XVIII w. Nowy Świat zabudowany był obrzeżnie i dość gęsto. W tym czasie ulica została oczyszczona z błota, nawozu i wybrukowana przez Komisję Brukową na całej długości. W drugiej połowie XVIII w. przy Nowym Świecie wzniesiono 7 pałaców: najstarszy z połowy stulecia przy rogu Wareckiej (ob. nr 51) należał do Sanguszków. Z kolei pod nr 1297 bankier Fryderyk Cabrit (Kabryt) założył w głębi posesji ogród rozrywkowy „Vauxhall” (Foksal); tam właśnie miały miejsce pierwsze wzloty balonów. Oprócz pałaców wznoszono domy murowane i niewielkie kamienice...

źródło: „Ulice i place Warszawy” Eugeniusz Szwankowski, Wydawnictwo Naukowe PWN SA

;