Gdynia
Krótka historia Gdyni i modernizmu
Opracowanie trasyDariusz MazurekDługość trasy2,3 kmDo odwiedzenia22 PKFinansowanieTrasa sfinansowana przez jej autora
Gdynia po raz pierwszy została wspomniana w dokumencie biskupa włocławskiego Wolimira z 1253 r., który rozstrzygał spór terytorialny między proboszczami w Rumi i Oksywiu. Przekazana na przełomie XIII i XIV wieku Rusocińskim przez kolejne 100 lat wieś pozostawała rodową własnością rycerską. W latach 80. XIV wieku jeden z potomków Rusocińskich, Jan z Różęcina, za zgodą administracji krzyżackiej ufundował w lasach kaszubskich klasztor, do którego sprowadził zakon kartuzów. W tym okresie Gdynia weszła w skład dóbr klasztornych i pozostawała w nich przez kolejne 400 lat. Pierwsze plany budowy w Gdyni portu pojawiły się już w 1634 r., kiedy to hetman Stanisław Koniecpolski, a następnie inżynier wojskowy Jan Pleitner zaproponowali królowi Władysławowi IV budowę tutaj portu wojennego; jednak planu tego nie zrealizowano. W 1772 roku, w konsekwencji I rozbioru Polski, Pomorze i Gdynię zajęły Prusy. Kartuzów wywłaszczono, a będące w ich posiadaniu tereny stały się domeną kamery królewskiej. Od lat 20. XIX wieku z Gdańska przez skraj Gdyni prowadziła na północ rządowa droga bita, a w roku 1870, w sąsiedztwie zachodniego krańca wsi, zbudowano linię kolejową łączącą Gdańsk ze Szczecinem. Pierwszą gdyńską stację kolejową wybudowano w 1894 r. w postaci parterowego budynku z czerwonej cegły. Cztery lata później powstało połączenie kolejowe Gdyni z Puckiem. Na początku XX w. Gdynia zaczęła stawać się miejscowością letniskową. W 1904 r. wybudowano pierwszy Dom Kuracyjny, na plaży wzniesiono drewniane łazienki kąpielowe, a do rybackiego pomostu zaczęły przybijać statki wycieczkowe z Gdańska. Na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego Gdynia znalazła się w II Rzeczypospolitej; wojsko polskie zajęło wieś w początkach lutego 1920 r. Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości i uzyskaniem dostępu do morza rozpoczęto działania zmierzające do utworzenia marynarki wojennej i pozyskania bazy dla niej. Początkowo planowano to zrobić w Gdańsku, jednak wroga postawa władz tego miasta podczas wojny polsko-bolszewickiej sprawiła, że w Ministerstwie Spraw Wojskowych zaczęto poszukiwać innego miejsca. Odpowiedzialnym za to uczyniono Tadeusza Wendę, który przeanalizował 8 potencjalnych lokalizacji, przy czym wskazał Gdynię jako wariant najlepszy. Za jej atuty uznał on dogodną linię brzegową, dużą głębokość wód zatoki, osłonięcie od wiatrów, kotwiczne dno na redzie, niezamarzający tor wodny, względne oddalenie od granic państwa, bliską linię kolejową i obfitość wody słodkiej w postaci potoku Chylonka. Prace budowlane rozpoczęły się w maju 1921 r., a 27 kwietnia 1923 r. odbyło się uroczyste otwarcie portu, w którym oprócz kutrów rybackich w basenie portowym cumowały torpedowce i kanonierki. Równocześnie z budową portu, pod koniec roku 1922, rada gminna z wójtem Radtke na czele podjęła starania o przyznanie Gdyni statusu miasta. Nastąpiło to 10 lutego 1926 r., kiedy to Rada Ministrów wydała rozporządzenie, zgodnie z którym od 4 marca 1926 r. Gdynia otrzymywała status miasta na terenie powiatu wejherowskiego. 13 sierpnia 1923 r. do gdyńskiego portu zawinął pierwszy oceaniczny statek SS Kentucky, w 1930 roku uruchomiono pierwszą regularną linię pasażerską Gdynia-Nowy Jork, a w 1934 roku Gdynia stała się największym portem na Bałtyku pod względem wielkości przeładunków, a zarazem najnowocześniejszym portem w Europie. 